Το περιεχόμενο των εργασιακών σχέσεων στον κλάδο του καθαρισμού και ειδικότερα μέσω της ανάθεσης σε εργολαβικές εταιρείες της καθαριότητας κτηρίων αποτελεί μια ερευνητική πρόκληση. Το Ινστιτούτο Εργασίας της ΓΣΕΕ-ΑΔΕΔΥ ανέλαβε την εκπόνηση έρευνας με το συγκεκριμένο αντικείμενο μετά από σχετική ανάθεση της ΓΣΕΕ, του Εργατικού Κέντρου Αθήνας, της Ομοσπονδίας Ιδιωτικών Υπαλλήλων και της πρωτοβάθμιας συνδικαλιστικής οργάνωσης που δραστηριοποιείται στο χώρο, της Παναττικής Ένωσης Καθαριστών και Οικιακού Προσωπικού (ΠΕΚΟΠ).

Ερευνώντας τις συνθήκες εργασίας στο συγκεκριμένο κλάδο καταγράφεται ένα πλαίσιο εργασιακών σχέσεων που παραπέμπει σε όρους που αναδεικνύουν μία εργασιακή πραγματικότητα που δημιουργεί σοβαρά ερωτήματα για το ουσιαστικό περιεχόμενο των εργασιακών σχέσεων που λειτουργεί στην ελληνική αγορά εργασίας. Αν και τα ευρήματα της έρευνας αναφέρονται στο πεδίο της κατάστασης που επικρατεί στον συγκεκριμένο κλάδο, αυτό δεν σημαίνει ότι τα φαινόμενα που καταγράφονται στην έρευνα περιορίζονται μόνο σε αυτόν σύμφωνα και με τις υπάρχουσες εργασιακές συνθήκες σε μια σειρά άλλων κλάδων οικονομικής δραστηριότητας.

Μέσα από την έρευνα καταγράφεται το πλαίσιο μέσα στο οποίο λειτουργούν οι εργολαβικές αναθέσεις (outsourcing) συνιστώντας μια ευέλικτη μορφή απασχόλησης εργατικού δυναμικού χαμηλού κόστους, η οποία παρουσιάζει νομοθετικά κενά που ενισχύουν τους όρους της εργασιακής ανασφάλειας και της κοινωνικής αβεβαιότητας. Παράλληλα αναδεικνύεται και η πλευρά εκείνη της παράνομης ευελιξίας, φαινόμενο με ιδιαίτερη, άλλωστε, ανάπτυξη στην ελληνική αγορά εργασίας, που αφορά στην παραβίαση διατάξεων της εργατικής και ασφαλιστικής νομοθεσίας, που ωστόσο, στην περίπτωση των εργαζομένων στον καθαρισμό λαμβάνει εκρηκτικές διαστάσεις.

Παραβιάσεις απέναντι στην καταβολή των νόμιμων αποδοχών, στα ωράρια εργασίας, στο πεδίο της κοινωνικής ασφάλισης, στα θέματα υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας, στις συνδικαλιστικές ελευθερίες, βλαπτικές μεταβολές στους όρους εργασίας, ποικίλες μορφές πιέσεων, εκβιασμών και παρενοχλήσεων βρίσκονται συνεχώς στο επίκεντρο. Είναι επίσης αποκαλυπτική η ποικιλία μεθόδων που χρησιμοποιείται για την επίτευξη της καταστρατήγησης των εργασιακών δικαιωμάτων καθώς και των πρακτικών παραπλάνησης των ελεγκτών της επιθεώρησης εργασίας. 

Ιδιαίτερα έντονες είναι οι παραβιάσεις που υφίστανται οι αλλοδαποί εργαζόμενοι, όντας περισσότερο ευάλωτοι και ανασφαλείς σε συνδυασμό και με την ελλιπή γνώση της ελληνικής γλώσσας αναφορικά με τους όρους εργασίας που καλούνται να υπογράψουν. Τα φαινόμενα αυτά αναδεικνύουν παράλληλα και την ανάπτυξη πολλαπλών ταχυτήτων εργαζομένων στους χώρους του ιδιωτικού και δημόσιου τομέα, όπου εκχωρείται ένα μέρος της λειτουργικής δραστηριότητας επιχειρήσεων και οργανισμών υπό δημόσιο έλεγχο σε ιδιώτες με περιεχόμενο εργασίας όχι απλώς υποδεέστερο, αλλά και με συνθήκες που υπολείπονται από τα νόμιμα ισχύοντα για τους εργαζόμενους της δεύτερης αυτής ταχύτητας που μετατρέπονται εν τέλει σε προσωπικό τρίτης και τέταρτης κατηγορίας.

Σημαντική αναδεικνύεται ως προς αυτό και η ευθύνη των οργανισμών του δημοσίου που αναθέτουν έργα σε εργολάβους. Και τούτο διότι ανεξάρτητα από τα κενά της νομοθεσίας ως προς την ουσιαστική κατοχύρωση των δικαιωμάτων των εργαζομένων
με καθεστώς εργολαβίας, οι εργοδότες που αναθέτουν το έργο σε εργολάβους δεν φαίνεται να εκδηλώνουν τη δέουσα ευαισθησία απέναντι στο ενδεχόμενο παραβίασης της εργατικής νομοθεσίας… 

Η εν λόγω έρευνα διενεργήθηκε στο δεύτερο εξάμηνο του 2008 και περιλαμβάνει τρεις ενότητες. Στην πρώτη ενότητα καταγράφεται το περίγραμμα της απασχόλησης στον κλάδο του καθαρισμού στην Ελλάδα. Στη δεύτερη ενότητα καταγράφονται τα κύρια νομικά ζητήματα που αναδεικνύονται ως προς το εργασιακό καθεστώς των εργαζομένων στον καθαρισμό τόσο από πλευράς ισχύουσας νομοθεσίας και νομοθετικών κενών όσο και από πλευράς καταστρατήγησης του υπάρχοντος νομικού πλαισίου. Τέλος, στην τρίτη ενότητα περιλαμβάνεται ένα απάνθισμα επώνυμων μαρτυριών και καταγγελιών εργαζομένων και εκπροσώπων του σωματείου (που είναι στη διάθεση της ερευνητικής ομάδας του Ινστιτούτου) αναφορικά με την ποικιλία των μορφών παραβίασης δικαιωμάτων που αναφέρονται σε όλο το φάσμα της εργατικής νομοθεσίας.

Η έρευνα διενεργήθηκε από τον τομέα εργασιακών σχέσεων του ΙΝΕ με υπεύθυνο και συντονιστή τον Γιάννη Κουζή και με τη συμμετοχή της Άντας Σταμάτη (α΄ 5 ενότητα), του Αποστόλη Καψάλη (β΄ ενότητα) και της Σοφίας Λαμπουσάκη (γ΄ ενότητα).
Η εργασία αυτή στηρίχθηκε σε υλικό που συγκέντρωσαν οι συνδικαλιστικές οργανώσεις (παρέμβαση συνδικάτων, υλικό ΣΕΠΕ) που ανέθεσαν την έρευνα ενώ ειδικότερα η ΠΕΚΟΠ, ένα σωματείο που εκπροσωπεί εργαζόμενους σε συνθήκες πλήρους ανασφάλειας και επισφάλειας, φαινόμενο όχι ιδιαίτερα συχνό στην σύγχρονη εικόνα του ελληνικού συνδικαλιστικού κινήματος συνέβαλε με την παράθεση μαρτυριών και καταγγελιών των εργαζομένων στον χώρο της καθαριότητας. Τέλος, αφιερώνεται σε ένα αθέατο αλλά βασικό συντελεστή της. Στην Κωνσταντίνα Κούνεβα, ιδιαίτερα δραστήρια γενική γραμματέα του πρωτοβάθμιου
σωματείου που συνέβαλε στη συγκέντρωση του εμπειρικού υλικού της έρευνας και η οποία δυστυχώς, αυτές τις μέρες έπεσε θύμα αποτρόπαιας δολοφονικής επίθεσης με ανεπανόρθωτες βλάβες για την υγεία της……..