Φιλοσοφία της συμμετοχής και διάγνωση εκπαιδευτικών αναγκών

27 Μαΐου 2024
  • Εισαγωγή/Περίληψη
  • Περιεχόμενα
  • Ομάδα Τεύχους
Σε μια περίοδο κατά την οποία η διάσταση της ποιότητας στη συνεχιζόμενη επαγγελματική κατάρτιση υπολείπεται και η συντριπτική πλειονότητα των προγραμμάτων κατάρτισης αναπαράγουν μια εργαλειακή, ελάχιστα γόνιμη και αναποτελεσματική προσέγγιση για την εκπαίδευση και κατάρτιση ενηλίκων, η παρούσα μελέτη επιχειρεί να προτείνει μια εκπαιδευτική διεργασία που καλείται να υιοθετήσει, να εφαρμόσει και να προωθήσει τη φιλοσοφία της συμμετοχής. Στο πλαίσιο αυτό, εστιάζει θεωρητικά, εμπειρικά και βιωματικά στην εφαρμογή της ολιστικής ποιοτικής ενεργητικής συμμετοχής. Αναγνωρίζει στόχους, εκπαιδευτικές ανάγκες, ρόλους και σχέσεις, σημασίες, δεξιότητες, στάσεις και συμπεριφορές. Προτείνει την ανάπτυξη νέων μορφών συλλογικού χαρακτήρα και παρέμβασης σε πολιτικό, κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο (π.χ. εμπλουτισμένη μεθοδολογία αλλά και στρατηγικές της δικτύωσης). Παρωθεί τη σκέψη και τη δράση με την προσδοκία μιας κοινωνίας ενεργών πολιτών. Διαπιστώνει την υποχώρηση του εννοιολογικού και πραγματολογικού περιεχομένου της ποιότητας στην ΕΚΕ, την ανάγκη για ποιοτικές νέες θέσεις εργασίας, τη σημασία σύνδεσης εκπαίδευσης-κατάρτισης-απασχόλησης με σεβασμό στα διακριτά πεδία τους, στις στρατηγικές και τις εφαρμογές τους. Ως κρίσιμη εκτιμά την ποιότητα και την κουλτούρα της συμμετοχής, καθώς και την ολοκληρωμένη στοχευμένη συλλογική αλληλεπιδραστική παρέμβαση με προσεγγίσεις από το ειδικό στο γενικό και από τη βάση προς τα πάνω. Αξιοποιεί στο μέγιστο εφικτό τη διαθέσιμη τεχνογνωσία ποικίλων εμπλεκομένων, με πρωταγωνιστές τους εκπαιδευτές ενηλίκων, τους εκπαιδευομένους, αλλά και τους οργανισμούς ΕΚΕ με έμφαση στην εσωτερική εκπαιδευτική πολιτική τους. Προτείνει τη χειραφετητική, τη μετασχηματίζουσα και την κριτική μάθηση με πυρήνα τον πολυσχιδή ρόλο του εκπαιδευτή ενηλίκων, όπου εμπεριέχονται διαστάσεις εμψυχωτή, συμβούλου, αξιολογητή, ερευνητή και καλλιτέχνη. Τέλος, παρουσιάζει ως καλή πρακτική, θεωρητικά και μεθοδολογικά, τη διάγνωση εκπαιδευτικών αναγκών στην εκπαιδευτική διεργασία εντασσόμενη στο πλαίσιο της φιλοσοφίας της συμμετοχής.

Εισαγωγή

11

Α’ ΜΕΡΟΣ

Η φιλοσοφία της συμμετοχής στην εκπαίδευση ενηλίκων

ΚΕΦΆΛΑΙΟ 1

Εκπαίδευση, κατάρτιση και κοινωνική αλλαγή: Όραμα, στόχοι και βασικές παραδοχές. 17
1.1 Μια πρώτη κριτική προσέγγιση – Υφιστάμενη κατάσταση 17

1.1.1

Βασικός προβληματισμός 20

1.1.2

Επιμέρους προβληματισμοί 26
1.2 Η αξιοποίηση της τεχνογνωσίας στο πεδίο της ΕΚΕ και της ΔΒΜ στο πλαίσιο στοχαστικών, αναστοχαστικών και κριτικά μετασχηματιστικών διεργασιών που αποσκοπούν στην κοινωνική αλλαγή 29

ΚΕΦΆΛΑΙΟ 2

Η εκπαιδευτική διεργασία και το εκπαιδευτικό έργο στο πλαίσιο της φιλοσοφίας της συμμετοχής 33
2.1 Ενεργητική συμμετοχή: Πλαίσιο και προϋποθέσεις, αρχές και προδιαγραφές, περιορισμοί και δυνατότητες υιοθέτησης και εφαρμογής της φιλοσοφίας της συμμετοχής στην εκπαιδευτική διεργασία 34

2.1.1

Πλαίσιο συμμετοχής: Περιεχόμενο και προϋποθέσεις 34

2.1.2

Αρχές και προδιαγραφές της ενεργητικής συμμετοχής 36

2.1.3

Δυνατότητες και περιορισμοί της ενεργητικής συμμετοχής 38

ΚΕΦΆΛΑΙΟ 3

Μετασχηματίζουσα, χειραφετητική και κριτική μάθηση: Η «αναστοχαστική στροφή» στην εκπαίδευση ενηλίκων 43
3.1 Η γλωσσική επικοινωνία ως χειραφετητικό εργαλείο εκπαίδευσης. Χειραφέτηση στόχων και ενδιαφερόντων στην κριτική επιστήμη της εκπαίδευσης. 44
3.2 Μέθοδοι και πρακτικές προώθησης της ενεργητικής συμμετοχής στο εκπαιδευτικό έργο 45

ΚΕΦΆΛΑΙΟ 4

Τάσεις και είδη της ενεργητικής συμμετοχής όλων των εμπλεκομένων στην εκπαιδευτική διεργασία υπό το πρίσμα της φιλοσοφίας της συμμετοχής στην ΕΚΕ 47
4.1 Η πρακτική ενεργητική συμμετοχή στην εκπαιδευτική διεργασία: Περιορισμοί και δυνατότητες 47
4.2 Η ολιστική ενεργητική συμμετοχή στην εκπαιδευτική διεργασία: Περιορισμοί, δυνατότητες, προϋποθέσεις, προοπτικές 49
4.3 Οι αρχές μάθησης ενηλίκων: Η σημασία της ολιστικής προσέγγισής τους 51
4.4 Κουλτούρα και ποιότητα της συμμετοχής: Παράγοντες, χαρακτηριστικά, συνέργειες 54

4.4.1

Η σημασία και η συμβολή των προσωπικών και κοινωνικών δεξιοτήτων (soft skills) και η δύναμη της διάθεσης για αλλαγή 57

4.4.2

Η αναγνώριση και η ανάπτυξη κινήτρων συμμετοχής 58

4.4.3

Θεωρητικές και μεθοδολογικές προσεγγίσεις «από τη βάση προς τα πάνω».. 63

ΚΕΦΆΛΑΙΟ 5

Οφέλη της υιοθέτησης της φιλοσοφίας της συμμετοχής στην εκπαιδευτική διεργασία, στο εκπαιδευτικό έργο και στην ΕΚΕ 65
5.1 Τρόποι αξιοποίησης των ωφελειών 69
5.2 Η συμβολή της ενεργητικής συμμετοχής στην ενίσχυση της ενεργής πολιτειότητας 71

ΚΕΦΆΛΑΙΟ 6

Συζήτηση 75

B’ ΜΕΡΟΣ

Η διάγνωση εκπαιδευτικών αναγκών στην εκπαιδευτική διεργασία

ΚΕΦΆΛΑΙΟ 7

Εννοιολογικές αποσαφηνίσεις στη διάγνωση εκπαιδευτικών αναγκών 83
7.1 Όρια μεταξύ των διαγνωστικών/διερευνητικών διεργασιών 83
7.2 Δεξιότητες και αναδιάταξη προτεραιοτήτων κατά τη διάγνωση αναγκών ΕΚΕ/ΣΕΚ 86
7.3 Ενεργητική συμμετοχή στο πλαίσιο της φιλοσοφίας της συμμετοχής 91
7.4 Θεσμικές διασυνδέσεις και ενεργητική συμμετοχή 94
7.5 Κοινωνικό κεφάλαιο και εκπαίδευση 97

ΚΕΦΆΛΑΙΟ 8

Θεωρητικό πλαίσιο της ΔΕΑ υπό το πρίσμα της φιλοσοφίας της συμμετοχής 99
8.1 Υφιστάμενη κατάσταση, περιβάλλον και πεδίο εφαρμογής της ΔΕΑ 100
8.2 Η επιλογή και η σημασία της ΔΕΑ 102
8.3 Η ΔΕΑ ως διεργασία και οι εκπαιδευτικές ανάγκες στο πλαίσιο της φιλοσοφίας της συμμετοχής 108
8.4 Προϋποθέσεις, χαρακτηριστικά, αρχές και διαδικασίες της ΔΕΑ 112
8.5 Η σχέση της ΔΕΑ με την εκπαιδευτική έρευνα και την αξιολόγηση 117
8.6 Παράγοντες που επηρεάζουν τη ΔΕΑ 118
8.7 Προβλήματα και αδυναμίες στη ΔΕΑ και στην ΕΚΕ 122

ΚΕΦΆΛΑΙΟ 9

Το μεθοδολογικό πλαίσιο της ΔΕΑ υπό το πρίσμα της φιλοσοφίας της συμμετοχής 123
9.1 Διεργασίες και βασικά στάδια 125
9.2 Όρια, προϋποθέσεις και παράγοντες επιρροής 126
9.3 Χαρακτηριστικά, ενέργειες, διαδικασίες και κρίσιμα σημεία 130
9.4 Μέθοδοι, τεχνικές και μέσα ΔΕΑ: Όρια και δυνατότητες, πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα 134
9.5 Αποτελέσματα, ωφέλειες και προστιθέμενη αξία της ΔΕΑ 140

ΚΕΦΆΛΑΙΟ 10

Συμπεράσματα 145
Βιβλιογραφία 151
Οι συγγραφείς 159

 

 

 

Εκδότης: ΙΝΕ ΓΣΕΕ
Συντακτική Επιτροπή: Βιβή Σιδηρά και Νίκος Ναγόπουλος
Υπεύθυνος Έκδοσης: ΙΝΕ ΓΣΕΕ
Γραμματεία Έκδοσης: Στέλλα Ζούπα
* Όλες οι εκδόσεις διατίθενται για το ευρύ κοινό δωρεάν, σε έντυπη μορφή από τη βιβλιοθήκη του οργανισμού.